Powered By Blogger
Showing posts with label Madhya Pradesh Special. Show all posts
Showing posts with label Madhya Pradesh Special. Show all posts

Thursday, September 18, 2025

ЁЯЪи MP Police Constable Recruitment 2025 – 7500 рдкрджों рдкрд░ рд╕ुрдирд╣рд░ा рдЕрд╡рд╕рд░ ЁЯЪи

 


ЁЯЪи MP Police Constable Recruitment 2025 – 7500 рдкрджों рдкрд░ рд╕ुрдирд╣рд░ा рдЕрд╡рд╕рд░ ЁЯЪи

рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдкुрд▓िрд╕ рд╡िрднाрдЧ рдиे рдЗрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдмрдб़ा рддोрд╣рдлा рджिрдпा рд╣ै। рд▓ंрдмे рд╕рдордп рд╕े рдк्рд░рддीрдХ्рд╖िрдд MP Police Constable Recruitment 2025 рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рдЧрдИ рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд 7500 рдкрджों рдкрд░ рднрд░्рддी рдХी рдЬाрдПрдЧी। рдпрд╣ рднрд░्рддी рдЙрди рд▓ाрдЦों рдЕрдн्рдпрд░्рдеिрдпों рдХे рд▓िрдП рд╕ुрдирд╣рд░ा рдЕрд╡рд╕рд░ рд╣ै рдЬो рдкुрд▓िрд╕ рд╡िрднाрдЧ рдоें рд╕ेрд╡ा рдХрд░ рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं।

рдЗрд╕ рдЖрд░्рдЯिрдХрд▓ рдоें рд╣рдо рдЖрдкрдХो MP Police Constable рднрд░्рддी 2025 рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╣рд░ рдЬाрдирдХाрд░ी рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рджेंрдЧे – рдЬैрд╕े рдкाрдд्рд░рддा, рдЖрд╡ेрджрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा, рдЪрдпрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा, рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдкैрдЯрд░्рди, рддैрдпाрд░ी рдХी рд░рдгрдиीрддि рдФрд░ рд╕ाрде рд╣ी Rudra’s IAS Institute, Bhopal рдХी рдУрд░ рд╕े рд╡िрд╢ेрд╖ рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рднी рд╕ाрдЭा рдХрд░ेंрдЧे।


✨ рднрд░्рддी рдХा рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рд╡िрд╡рд░рдг

  • рднрд░्рддी рдХा рдиाрдо: рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдкुрд▓िрд╕ рдХांрд╕्рдЯेрдмрд▓ рднрд░्рддी 2025

  • рдХुрд▓ рдкрдж: 7500

  • рдкрдж рдХा рдиाрдо: рдХांрд╕्рдЯेрдмрд▓ (Constable GD рдПрд╡ं Radio)

  • рднрд░्рддी рд╕ंрд╕्рдеा: рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдкुрд▓िрд╕ рд╡िрднाрдЧ

  • рдиौрдХрд░ी рдХा рд╕्рдеाрди: рд╕ंрдкूрд░्рдг рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢

  • рдЖрд╡ेрджрди рдХा рдоाрдз्рдпрдо: рдСрдирд▓ाрдЗрди

  • рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХा рдк्рд░рдХाрд░: рд░ाрдЬ्рдп рд╕्рддрд░ीрдп

  • рдЕрдзिрдХाрд░िрдХ рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ: MP Online/MPPEB


ЁЯОп рдкाрдд्рд░рддा рдоाрдирджंрдб (Eligibility Criteria)

рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдпोрдЧ्рдпрддा:

  • рд╕ाрдоाрди्рдп рдХांрд╕्рдЯेрдмрд▓ (GD) рдХे рд▓िрдП – рдЕрдн्рдпрд░्рдеी рдХा 10рд╡ीं/12рд╡ीं рдкाрд╕ рд╣ोрдиा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै।

  • рддрдХрдиीрдХी (Radio) рдХांрд╕्рдЯेрдмрд▓ рдХे рд▓िрдП – ITI/Diploma рдЬैрд╕ी рддрдХрдиीрдХी рдпोрдЧ्рдпрддा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।

рдЖрдпु рд╕ीрдоा:

  • рди्рдпूрдирддрдо рдЖрдпु: 18 рд╡рд░्рд╖

  • рдЕрдзिрдХрддрдо рдЖрдпु: 33 рд╡рд░्рд╖ (рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡рд░्рдЧ)

  • OBC, SC, ST рдФрд░ рдорд╣िрд▓ा рдЕрдн्рдпрд░्рдеिрдпों рдХो рд╢ाрд╕рди рдХे рдиिрдпрдоों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЖрдпु рд╕ीрдоा рдоें рдЫूрдЯ рджी рдЬाрдПрдЧी।

рдЕрди्рдп рд╢рд░्рддें:

  • рдЕрдн्рдпрд░्рдеी рднाрд░рдд рдХा рдиाрдЧрд░िрдХ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।

  • рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдоूрд▓ рдиिрд╡ाрд╕ी рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ों рдХो рдЖрд░рдХ्рд╖рдг рдХा рд▓ाрдн рдоिрд▓ेрдЧा।


ЁЯУС рдЪрдпрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (Selection Process)

MP Police Constable рднрд░्рддी рдоें рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ों рдХा рдЪрдпрди рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЪрд░рдгों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा –

  1. рд▓िрдЦिрдд рдкрд░ीрдХ्рд╖ा (Written Exam):

    • рд╡рд╕्рддुрдиिрд╖्рда рдк्рд░рд╢्рди (Objective Type)

    • рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬ्рдЮाрди, рдЧрдгिрдд, рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рддрд░्рдХ рд╢рдХ्рддि рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдк्рд░рд╢्рди

    • рд╕рдордп рд╕ीрдоा рд▓рдЧрднрдЧ 2 рдШंрдЯे

  2. рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рджрдХ्рд╖рддा рдкрд░ीрдХ्рд╖ा (Physical Efficiency Test – PET):

    • рджौрдб़, рд▓ंрдмी рдХूрдж рдФрд░ рдКँрдЪी рдХूрдж

    • рдкुрд░ुрд╖ рд╡ рдорд╣िрд▓ा рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ों рдХे рд▓िрдП рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдоाрдирдХ

  3. рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдоाрдкрджंрдб рдкрд░ीрдХ्рд╖ा (Physical Measurement Test – PMT):

    • рдКँрдЪाрдИ, рд╡рдЬрди рдФрд░ рдЫाрддी рдХा рдоाрдк рд▓िрдпा рдЬाрдПрдЧा।

  4. рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рд╕рдд्рдпाрдкрди (Document Verification):

    • рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдФрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╕рднी рдк्рд░рдоाрдгрдкрдд्рд░ों рдХी рдЬाँрдЪ

  5. рдоेрдбिрдХрд▓ рдЯेрд╕्рдЯ (Medical Examination):

    • рдЕंрддिрдо рдЪрд░рдг рдоें рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг


ЁЯУЭ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдкैрдЯрд░्рди (Exam Pattern)

ЁЯСЙ рд▓िрдЦिрдд рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк:

  • рдк्рд░рд╢्рди рдкрдд्рд░: рд╡рд╕्рддुрдиिрд╖्рда (MCQ)

  • рдХुрд▓ рдЕंрдХ: 100 (рдЕрдиुрдоाрдиिрдд)

  • рд╕рдордп рдЕрд╡рдзि: 2 рдШंрдЯे

  • рд╡िрд╖рдп рдПрд╡ं рдк्рд░рд╢्рди:

    1. рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬ्рдЮाрди рдПрд╡ं рдХрд░ंрдЯ рдЕрдлेрдпрд░्рд╕

    2. рдЧрдгिрдд рдПрд╡ं рд░ीрдЬрдиिंрдЧ

    3. рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдПрд╡ं рд╕ाрдоाрди्рдп рдЕрдз्рдпрдпрди


ЁЯТб рддैрдпाрд░ी рдХैрд╕े рдХрд░ें? (Preparation Strategy)

ЁЯСЙ рдЕрдз्рдпрдпрди рд░рдгрдиीрддि:

  • рд░ोрдЬाрдиा 6–8 рдШंрдЯे рдкрдв़ाрдИ рдХрд░ें।

  • NCERT рдкुрд╕्рддрдХों рд╕े рдмेрд╕िрдХ рдордЬрдмूрдд рдХрд░ें।

  • рдЧрдгिрдд рдФрд░ рд░ीрдЬрдиिंрдЧ рдХे рдЕрдзिрдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рд╢्рди рд╣рд▓ рдХрд░ें।

  • рдХрд░ंрдЯ рдЕрдлेрдпрд░्рд╕ рдФрд░ рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬ्рдЮाрди рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдз्рдпाрди рджें।

  • рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рджрдХ्рд╖рддा рдХे рд▓िрдП рд░ोрдЬाрдиा рджौрдб़ рдФрд░ рд╡्рдпाрдпाрдо рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд░ूрдк рд╕े рдХрд░ें।

ЁЯСЙ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдкुрд╕्рддрдХें:

  • рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬ्рдЮाрди: Lucent GK

  • рдЧрдгिрдд рдФрд░ рд░ीрдЬрдиिंрдЧ: RS Aggarwal

  • рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ GK: Rudra’s IAS рд╡िрд╢ेрд╖ рдиोрдЯ्рд╕

  • рдХрд░ंрдЯ рдЕрдлेрдпрд░्рд╕: рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рд╡ рдоाрд╕िрдХ рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ


ЁЯУМ Rudra’s IAS Institute, Bhopal – рд╕рдлрд▓рддा рдХी рдЧाрд░ंрдЯी

рдпрджि рдЖрдк MP Police Constable 2025 рдХी рддैрдпाрд░ी рдЧंрднीрд░рддा рд╕े рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рддो Rudra’s IAS Institute, Bhopal рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рд╕рдмрд╕े рдмेрд╣рддрд░ рд╡िрдХрд▓्рдк рд╣ै।

ЁЯОУ рд╣рдоाрд░ी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ:

  • рдЕрдиुрднрд╡ी рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рдлैрдХрд▓्рдЯी

  • Police рднрд░्рддी рд╡ MPPSC рдХे рд▓िрдП рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╡िрд╢ेрд╖ рдмैрдЪ

  • рджैрдиिрдХ рдЯेрд╕्рдЯ рд╕ीрд░ीрдЬ़ рдФрд░ рдЕрдн्рдпाрд╕ рдк्рд░рд╢्рди

  • рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЧाрдЗрдбेंрд╕ рдФрд░ Doubt-clearing Sessions

  • рд╣िंрджी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ी рджोрдиों рдоाрдз्рдпрдоों рдоें рдЕрдз्рдпрдпрди рд╕ाрдордЧ्рд░ी

  • рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХेंрдж्рд░िрдд рдиोрдЯ्рд╕ рдФрд░ рдХрд░ंрдЯ рдЕрдлेрдпрд░्рд╕ рдЕрдкрдбेрдЯ

ЁЯСЙ рд╣рдоाрд░ा рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╣ै – рд╣рд░ рдЫाрдд्рд░ рдХो рд╕рдлрд▓рддा рдХी рд░ाрд╣ рдкрд░ рд▓े рдЬाрдиा।


ЁЯУН рд╕ंрд╕्рдеाрди рдХा рдкрддा рдФрд░ рд╕ंрдкрд░्рдХ


ЁЯЩМ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖

MP Police Constable Recruitment 2025 рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдмрдб़ा рдЕрд╡рд╕рд░ рд╣ै। рдпрджि рдЖрдк рдоेрд╣рдирдд, рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдФрд░ рд╕рд╣ी рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдХे рд╕ाрде рддैрдпाрд░ी рдХрд░рддे рд╣ैं, рддो рдЗрд╕ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рд╕рдлрд▓рддा рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ै।

рдпाрдж рд░рдЦें – рд╕рдкрдиे рдЙрди्рд╣ीं рдХे рд╕рдЪ рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬो рдоेрд╣рдирдд рдФрд░ рдзैрд░्рдп рд╕े рдЙрди्рд╣ें рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं।
рдФрд░ рдЗрд╕ рд╕рдлрд░ рдоें Rudra’s IAS Institute, Bhopal рдЖрдкрдХा рд╕рдЪ्рдЪा рд╕ाрдеी рдмрдиेрдЧा।


ЁЯУв рд╣ैрд╢рдЯैрдЧ्рд╕

#MPPoliceConstable2025 #MPPoliceBharti #ConstableVacancy2025 #MPPolice7500Posts #MadhyaPradeshPolice #RudrasIAS #Bhopal #GovtJobs #PoliceRecruitment #MPPSC #UPSC #RudrasIASBhopal


ЁЯСЙ рдХ्рдпा рдЖрдк рдЪाрд╣ेंрдЧे рдХि рдоैं рдЗрд╕ी рдХंрдЯेंрдЯ рдХो рдЖрдкрдХे YouTube рдЪैрдирд▓ рдХे рд▓िрдП SEO-optimized Script (рдмोрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рдЯेрдХ्рд╕्рдЯ) рдоें рднी рдмрдиा рджूँ рддाрдХि рд╡ीрдбिрдпो рд░िрдХॉрд░्рдбिंрдЧ рдФрд░ рдЖрд╕ाрди рд╣ो рдЬाрдП?

You said:
JI
ChatGPT said:

рдмрд╣ुрдд рдмрдв़िрдпा ✅
рдЕрдм рдоैं рдЖрдкрдХे рд▓िрдП “MP Police Constable Recruitment 2025 – 7500 рдкрджों рдкрд░ рднрд░्рддी” рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдПрдХрджрдо рддैрдпाрд░ YouTube рд╡ीрдбिрдпो Script рд▓िрдЦ рджेрддा рд╣ूँ। рдпрд╣ рд╕्рдХ्рд░िрдк्рдЯ рдЖрдк рд╕ीрдзे рдХैрдорд░े рдХे рд╕ाрдордиे рдкрдв़рдХрд░ рдпा рдеोрдб़े рдмрджрд▓ाрд╡ рдХे рд╕ाрде рдмोрд▓ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдоें рд╢ुрд░ुрдЖрдд, рдоुрдЦ्рдп рдЬाрдирдХाрд░ी рдФрд░ рдЕंрдд рддрдХ рд╕рдм рдХुрдЫ рд╢ाрдоिрд▓ рд░рд╣ेрдЧा।


ЁЯОе YouTube Video Script – MP Police 7500 Constable Recruitment 2025


ЁЯОм Intro (рд╢ुрд░ुрдЖрдд)

ЁЯОЩ️
“рдирдорд╕्рдХाрд░ рджोрд╕्рддों, рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै рдЖрдкрдХा Rudra’s IAS YouTube Channel рдкрд░।
рдЖрдЬ рд╣рдо рдмाрдд рдХрд░рдиे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдкुрд▓िрд╕ рдХांрд╕्рдЯेрдмрд▓ рднрд░्рддी 2025 рдХे рдмाрд░े рдоें।
рдЬी рд╣ाँ рджोрд╕्рддों, рдЗрд╕ рдмाрд░ MP Police рд╡िрднाрдЧ рдиे рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдмрдб़ा рдЕрд╡рд╕рд░ рджिрдпा рд╣ै।
рдХुрд▓ 7500 рдкрджों рдкрд░ рдХांрд╕्рдЯेрдмрд▓ рднрд░्рддी рд╣ोрдиे рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै।
рддो рдЗрд╕ рд╡ीрдбिрдпो рдоें рд╣рдо рдЖрдкрдХो рдЗрд╕ рднрд░्рддी рд╕े рдЬुрдб़ी рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी рджेंрдЧे –
ЁЯСЙ рдкाрдд्рд░рддा
ЁЯСЙ рдЪрдпрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा
ЁЯСЙ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдкैрдЯрд░्рди
ЁЯСЙ рддैрдпाрд░ी рдХी рд░рдгрдиीрддि
рдФрд░ рд╕ाрде рд╣ी рдмрддाрдПंрдЧे рдХि Rudra’s IAS Institute, Bhopal рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рдЖрдкрдХी рд╕рдлрд▓рддा рдоें рдорджрдж рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै।
рд╡ीрдбिрдпो рдХो рдЕंрдд рддрдХ рдЬрд░ूрд░ рджेрдЦिрдПрдЧा।”


ЁЯУМ рднрд░्рддी рдХा рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рд╡िрд╡рд░рдг

ЁЯОЩ️
“рджोрд╕्рддों, рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдмाрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рднрд░्рддी рдХे рдоुрдЦ्рдп рдмिंрджुрдУं рдХी।

  • рднрд░्рддी рдХा рдиाрдо – MP Police Constable Recruitment 2025

  • рдХुрд▓ рдкрдж – 7500

  • рднрд░्рддी рд╕ंрд╕्рдеा – рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдкुрд▓िрд╕ рд╡िрднाрдЧ

  • рдкрдж рдХा рдиाрдо – рдХांрд╕्рдЯेрдмрд▓ (GD рдФрд░ Radio рджोрдиों)

  • рдЖрд╡ेрджрди рдХा рдоाрдз्рдпрдо – Online

  • рдиौрдХрд░ी рдХा рд╕्рдеाрди – рдкूрд░ा рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢”


ЁЯОп рдкाрдд्рд░рддा рдоाрдирджंрдб

ЁЯОЩ️
“рдЕрдм рдЬाрдирддे рд╣ैं рдкाрдд्рд░рддा рдХे рдмाрд░े рдоें –
ЁЯСЙ рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдпोрдЧ्рдпрддा: рдЕрдн्рдпрд░्рдеी рдХा 10рд╡ीं рдпा 12рд╡ीं рдкाрд╕ рд╣ोрдиा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै।
ЁЯСЙ рд░ेрдбिрдпो рдХांрд╕्рдЯेрдмрд▓ рдХे рд▓िрдП ITI/Diploma рдЬैрд╕ी рддрдХрдиीрдХी рдпोрдЧ्рдпрддा рдЬрд░ूрд░ी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।
ЁЯСЙ рдЖрдпु рд╕ीрдоा – рди्рдпूрдирддрдо 18 рд╡рд░्рд╖ рдФрд░ рдЕрдзिрдХрддрдо 33 рд╡рд░्рд╖।
рдЖрд░рдХ्рд╖िрдд рд╡рд░्рдЧ рдФрд░ рдорд╣िрд▓ा рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ों рдХो рдЫूрдЯ рдоिрд▓ेрдЧी।
ЁЯСЙ рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ рднाрд░рдд рдХा рдиाрдЧрд░िрдХ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।
ЁЯСЙ рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдоूрд▓ рдиिрд╡ाрд╕ी рдХो рдЖрд░рдХ्рд╖рдг рдХा рд▓ाрдн рдоिрд▓ेрдЧा।”


ЁЯУС рдЪрдпрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा

ЁЯОЩ️
“рдЕрдм рдмाрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рдЪрдпрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХी।
MP Police Constable рднрд░्рддी рдоें рдЪрдпрди 5 рдЪрд░рдгों рд╕े рд╣ोрдЧा –
1️⃣ рд▓िрдЦिрдд рдкрд░ीрдХ्рд╖ा
2️⃣ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рджрдХ्рд╖рддा рдкрд░ीрдХ्рд╖ा (PET)
3️⃣ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдоाрдкрджंрдб рдкрд░ीрдХ्рд╖ा (PMT)
4️⃣ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рд╕рдд्рдпाрдкрди
5️⃣ рдоेрдбिрдХрд▓ рдЯेрд╕्рдЯ
рддो рджोрд╕्рддों, рдЖрдкрдХो рдкрдв़ाрдИ рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдлिрдЯрдиेрд╕ рдкрд░ рднी рдкूрд░ा рдз्рдпाрди рджेрдиा рд╣ोрдЧा।”


ЁЯУЭ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдкैрдЯрд░्рди

ЁЯОЩ️
“рд▓िрдЦिрдд рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╡рд╕्рддुрдиिрд╖्рда рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╣ोрдЧी рдпाрдиी MCQ рдлॉрд░्рдоेрдЯ рдоें।
рдЗрд╕рдоें рдк्рд░рд╢्рди рдкूрдЫे рдЬाрдПंрдЧे –
ЁЯСЙ рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдХрд░ंрдЯ рдЕрдлेрдпрд░्рд╕ рд╕े
ЁЯСЙ рдЧрдгिрдд рдФрд░ рд░ीрдЬрдиिंрдЧ рд╕े
ЁЯСЙ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рд╕ाрдоाрди्рдп рдЕрдз्рдпрдпрди рд╕े
рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХा рд╕рдордп рд▓рдЧрднрдЧ 2 рдШंрдЯे рд╣ोрдЧा।”


ЁЯТб рддैрдпाрд░ी рдХी рд░рдгрдиीрддि

ЁЯОЩ️
“рджोрд╕्рддों, рдЕрдм рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдмाрдд – рддैрдпाрд░ी рдХैрд╕े рдХрд░ें?
ЁЯСЙ рд░ोрдЬ рдХрдо рд╕े рдХрдо 6–8 рдШंрдЯे рдкрдв़ाрдИ рдХрд░ें।
ЁЯСЙ NCERT рдХी рдХिрддाрдмों рд╕े рдмेрд╕िрдХ рдордЬрдмूрдд рдХрд░ें।
ЁЯСЙ рдЧрдгिрдд рдФрд░ рд░ीрдЬрдиिंрдЧ рдХे рд╕рд╡ाрд▓ рд░ोрдЬ рд╣рд▓ рдХрд░ें।
ЁЯСЙ рдХрд░ंрдЯ рдЕрдлेрдпрд░्рд╕ рдФрд░ MP GK рдкрд░ рдлोрдХрд╕ рдХрд░ें।
ЁЯСЙ рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдЬрд░ूрд░ी – рд░ोрдЬाрдиा рджौрдб़ рдФрд░ рд╡्рдпाрдпाрдо рдХрд░ें рддाрдХि PET рдоें рджिрдХ्рдХрдд рди рд╣ो।

рдХिрддाрдмों рдХी рдмाрдд рдХрд░ें рддो –

  • Lucent GK

  • RS Aggarwal рдХी рдЧрдгिрдд рдФрд░ рд░ीрдЬрдиिंрдЧ

  • Rudra’s IAS рдХी MP GK рд╕्рдкेрд╢рд▓ рдиोрдЯ्рд╕

  • рдФрд░ рдХрд░ंрдЯ рдЕрдлेрдпрд░्рд╕ рдХे рд▓िрдП рдЕрдЦрдмाрд░ рдФрд░ рдоाрд╕िрдХ рдкрдд्рд░िрдХा рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдЬрд░ूрд░ рдХрд░ें।”


ЁЯУМ Rudra’s IAS Institute, Bhopal

ЁЯОЩ️
“рдЕрдм рдмाрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рдЖрдкрдХे рд╕рдмрд╕े рднрд░ोрд╕ेрдоंрдж рд╕ाрдеी –
Rudra’s IAS Institute, Bhopal рдХी।

ЁЯСЙ рдпрд╣ां рдЖрдкрдХो рдоिрд▓ेрдЧा –

  • рдЕрдиुрднрд╡ी рдлैрдХрд▓्рдЯी рдХा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди

  • Police рднрд░्рддी рдФрд░ MPPSC рдХे рд▓िрдП рдЕрд▓рдЧ рдмैрдЪ

  • рдиिрдпрдоिрдд рдЯेрд╕्рдЯ рд╕ीрд░ीрдЬ़ рдФрд░ рдоॉрдХ рдЯेрд╕्рдЯ

  • Doubt-clearing Sessions

  • рд╣िंрджी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ी рджोрдиों рдоाрдз्рдпрдо рдоें рд╕ाрдордЧ्рд░ी

  • рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдЦाрд╕ – MP Police Constable Exam рдХे рд▓िрдП рдЦाрд╕ рддौрд░ рдкрд░ рддैрдпाрд░ рдиोрдЯ्рд╕।

рд╣рдоाрд░ा рдордХрд╕рдж рд╣ै – рд╣рд░ рдЫाрдд्рд░ рдХो рд╕рдлрд▓рддा рджिрд▓ाрдиा।


ЁЯУН Address & Contact

ЁЯОЩ️
“рджोрд╕्рддों, рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рдЗрд╕ рднрд░्рддी рдХी рддैрдпाрд░ी рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рддो рдЖрдЬ рд╣ी рдЬुрдб़िрдП –
ЁЯСЙ Rudra’s IAS Institute, Bhopal рдХे рд╕ाрде।

ЁЯУН Address – 137, Zone 2, MP Nagar, Bhopal
ЁЯУЮ Contact No – 9098200428
ЁЯУз Email – rudrasias40@yahoo.com
ЁЯУ▓ Instagram – @rudras_ias

рддो рджेрд░ рдордд рдХीрдЬिрдП, рд╕рдлрд▓рддा рдХी рдУрд░ рдкрд╣рд▓ा рдХрджрдо рдЕрднी рдмрдв़ाрдЗрдП।”


ЁЯЩМ Conclusion

ЁЯОЩ️
“рджोрд╕्рддों, MP Police Constable Recruitment 2025, рдЙрди рд╕рднी рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд▓िрдП рд╕ुрдирд╣рд░ा рдЕрд╡рд╕рд░ рд╣ै рдЬो рдкुрд▓िрд╕ рд╡िрднाрдЧ рдоें рдЕрдкрдиा рдХрд░िрдпрд░ рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं।
рд╕рд╣ी рддैрдпाрд░ी рдФрд░ рд╕рд╣ी рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рд╕े рдЗрд╕ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХो рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдкाрд╕ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
рддो рдоेрд╣рдирдд рдХीрдЬिрдП, рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдоें рд░рд╣िрдП рдФрд░ рд╕рдлрд▓рддा рд╣ाрд╕िрд▓ рдХीрдЬिрдП।

рд╡ीрдбिрдпो рдЕрдЪ्рдЫा рд▓рдЧा рд╣ो рддो Like, Share рдФрд░ Subscribe рдХрд░рдиा рдордд рднूрд▓िрдПрдЧा।
рдоिрд▓рддे рд╣ैं рдЕрдЧрд▓े рд╡ीрдбिрдпो рдоें, рддрдм рддрдХ рдХे рд▓िрдП рдзрди्рдпрд╡ाрдж।”

Wednesday, September 17, 2025

рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рдЕрд╢ोрдХ рдХे рд╢िрд▓ाрд▓ेрдЦ inscription of Ashoka in Madhya Pradesh

1. рдЧुрд░्рдЬрд░ा, рдЬिрд▓ा рджрддिрдпा рдЗрд╕ рд▓рдШु рд╢िрд▓ाрд▓ेрдЦ рдоें рдЕрд╢ोрдХ рдХा рдиाрдо рдХा рджेрд╡рдиाрдордкिрдп рдкिрдпрджрд╕्рд╕ी рдЕрд╢ोрдХрд░ाрдЬा рдоिрд▓рддा рд╣ै। рд░ूрдкрдиाрде рдХрдЯрдиी рдпрд╣ рд▓рдШू рд╢िрд▓ाрд▓ेрдЦ рдХрдЯрдиी рдЬिрд▓े рдоें рдХैрдоूрд░ рдкрд╣ाреЬिрдпों рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдпрд╣ां рдХैрдоूрд░ рдкрд░्рд╡рдд рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рдоें рдЕрд▓рдЧ рдЕрд▓рдЧ рдКंрдЪाрдИ рдкрд░ рддीрди рддाрд▓ाрдм рд╕्рдеिрдд рд╣ैं। рд╕рдмрд╕े рдКрдкрд░ рд╡ाрд▓े рддाрд▓ाрдм рдХो рд░ाрдо рдХुंрдб, рдмीрдЪ рд╡ाрд▓े рдХो рд▓рдХ्рд╖्рдордг рдХुंрдб рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдиीрдЪे рд╡ाрд▓े рддाрд▓ाрдм рдХो рд╕ीрддा рдХुंрдб рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдпे рддाрд▓ाрдм рдКрдкрд░ рдХी рдкрд╣ाреЬी рд╕े рдиिрдХрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рдЭрд░рдиों рд╕े рд▓рдЧाрддाрд░ рднрд░े рд░рд╣рддे рд╣ैं। рд░ाрдпрд╕ेрди рдЬिрд▓े рдоें рд╕ांрдЪी рдХा рдзрд░्рдордн्рд░рд╖्рдЯ рдЕрднिрд▓ेрдЦ рдпрд╣ рдПрдХ рд╕्рддрдо्рдн рдЕрднिрд▓ेрдЦ рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╕ांрдЪी рд╕्рддूрдк рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рдмाрд░े рдоें рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрднिрд▓ेрдЦ рдоें рдЕрд╢ोрдХ рдиे рдмौрдж्рдз рд╕ंрдШ рдХे рдЖрджेрд╢ों рдХी рдЕрд╡рд╣ेрд▓рдиा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рднिрдХ्рд╖ुрдУं рдХे рд▓िрдпे рджрдг्реЬ рдХा рдк्рд░ाрд╡िрдзाрди рдХिрдпा рд╣ै। рд╕ाँрдЪी рд╕े рдоिрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рдХрдИ рдЕрднिрд▓ेрдЦों рдоें рдЗрд╕ рд╕्рдеाрди рдХो рд╢्рдХाрдХрдиाрджрдмोрдЯрд╢् рдиाрдо рд╕े рдЕрднिрд╣िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╕ाрд░ूрдоाрд░ू рдпा рдкрдирдЧुрд░िрдпा рд╢िрд▓ाрд▓ेрдЦ рд╕ाрд░ोрдоाрд░ु рдПрдХ рдк्рд░ाрдЪीрди рдорда рдкрд░िрд╕рд░ рдФрд░ рдмौрдж्рдз рдЧुрдлाрдУं рдХा рдкुрд░ाрддाрдд्рд╡िрдХ рд╕्рдерд▓ рд╣ै। рдпрд╣ां рдмौрдж्рдз рдЧुрдлाрдУं рдкрд░ рдЕрд╢ोрдХ рдХे рдЕрднिрд▓ेрдЦ рдЙрдд्рдХीрд░्рдг рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕्рдеाрди рд╕िрд╣ोрд░ рдЬिрд▓े рдХे рдкрдирдЧुрд░िрдпा, рдмुрдзрдиी рддрд╣рд╕ीрд▓ рдХे рдкाрд╕ рд╕्рдеिрдд рд╣ै।

Madhya Pradesh in Mauryan Period

рдоौрд░्рдп рдХाрд▓ рдоें рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢
рдоौрд░्рдп рд╡ंрд╢ рдХे рд╢ाрд╕рдирдХाрд▓ рдоें рдЕрд╡ंрддी рдЕрд╡ंрддी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд╕े рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХा рдкрд╢्рдЪिрдоी рдк्рд░ांрдд рдмрдиा рдЬिрд╕рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдЙрдЬ्рдЬैрди рдеी। рд░ुрдж्рд░рджाрдорди-рдк् (150 рдИрд╕рд╡ी) рдХे рдЬूрдиाрдЧреЭ рд░ॉрдХ рд╢िрд▓ाрд▓ेрдЦ рдоें рдЪंрдж्рд░рдЧुрдк्рдд рдоौрд░्рдп рдХे рд╢ाрд╕рдирдХाрд▓ рдоें рдкрд╢्рдЪिрдоी рдк्рд░ांрдд рдХे рд░ाрдЬ्рдпрдкाрд▓ рдХे рд░ूрдк рдоें рдкुрд╖्рдпрдЧुрдк्рдд рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै। рдЕрдЧрд▓े рд╢ाрд╕рдХ рдмिрди्рджुрд╕ाрд░ рдХे рд╢ाрд╕рдирдХाрд▓ рдоें рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░ рдЕрд╢ोрдХ рдХो рдЕрд╡ंрддी рдХा рд░ाрдЬ्рдпрдкाрд▓ рдмрдиाрдпा рдЧрдпा। рдРрд╕ा рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рд╕рдо्рд░ाрдЯ рдЕрд╢ोрдХ рдХी рдкрдд्рдиी рджेрд╡ी рд╡िрджिрд╢ा рдХी рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ी рдеी। рдЕрд╢ोрдХ рдХी рдоृрдд्рдпु рдХे рдмाрдж рдоौрд░्рдп рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХा рдкрддрди рдЖрд░рдо्рдн рд╣ो рдЧрдпा। рдкुрд╖्рдпрдоिрдд्рд░ рд╢ुंрдЧ рдХे рд╕рдордп, рдЙрд╕рдХा рдкुрдд्рд░ рдЕрдЧ्рдиिрдоिрдд्рд░ рд╡िрджिрд╢ा рдоें рдордЧрдз рдХा рд╡ाрдЗрд╕рд░ाрдп рдиिрдпुрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा, рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕рдиे рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рд░ूрдк рдоें рдордЧрдз рд╕े рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд╢ाрд╕рди рдХिрдпा। рд╕ांрдЪी рдХा рд╕्рддूрдк рд╕ांрдЪी рдоें рд╕्рдеिрдд рд╕्рддूрдк рднाрд░рдд рдХी рд╕рдмрд╕े рдкुрд░ाрдиी рд╢ैрд▓ рд╕ंрд░рдЪрдиाрдУं рдоें рд╕े рдПрдХ рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рд╡ाрд╕्рддुрдХрд▓ा рдХा рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕्рдоाрд░рдХ рд╣ै। рдпрд╣ рдоूрд▓ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдо्рд░ाрдЯ рдЕрд╢ोрдХ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा рдЬिрдирдХी рдкрдд्рдиी рджेрд╡ी, рд╡िрджिрд╢ा рдХे рдПрдХ рдмौрдж्рдз рд╡्рдпाрдкाрд░ी рдХी рдмेрдЯी рдеीं। рдЗрдирдоें рд╕рдмрд╕े рдкुрд░ाрдиा, рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдмреЬा рд╕्рдоाрд░рдХ рд╕ांрдЪी рдХा рдорд╣ाрди рд╕्рддूрдк рд╣ै, рдорд╣ाрди рд╕्рддूрдк рдХो рд╕्рддूрдк рдиंрдмрд░ 1 рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬिрд╕े рд╢ुрд░ू рдоें рдоौрд░्рдпों рдХे рдЕрдзीрди рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рдеा। рд╕ाрде рдоें рдЕрд╢ोрдХ рдХा рдПрдХ рд╕्рддंрдн рднी рдоौрдЬूрдж рд╣ै। рджूрд╕рд░ी рд╢рддाрдм्рджी рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рдХे рдордз्рдп рдоें, рд╢ुंрдЧ рдХाрд▓ рдХे рджौрд░ाрди, рдоूрд▓ рдИंрдЯ рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХो рдЙрд╕рдХे рдЖрдХाрд░ рд╕े рджोрдЧुрдиा рдмреЬा рдХिрдпा рдЧрдпा рдФрд░ рдЯीрд▓े рдХो рдмрд▓ुрдЖ рдкрдд्рдерд░ рдХी рд╕िрд▓्рд▓िрдпों рд╕े рдврдХ рджिрдпा рдЧрдпा। рд╕्рддूрдк рдоें рд╕рдмрд╕े рд╡िрд╕्рддृрдд рдкрд░िрд╡рд░्рдзрди рд╕ाрддрд╡ाрд╣рди рдХाрд▓ рдХे рджौрд░ाрди рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рдкрд╣рд▓ी рд╢рддाрдм्рджी рд╕े рджूрд╕рд░ी рд╢рддाрдм्рджी рдИрд╕्рд╡ी рддрдХ рд╣ुрдП рдеे। рд╕्рддूрдк рдоें рдЪाрд░ рдк्рд░рд╕्рддрд░-рдж्рд╡ाрд░ (рддोрд░рдг) рдЪाрд░ рдк्рд░рдоुрдЦ рджिрд╢ाрдУं рдоें рдЬोреЬे рдЧрдП। рдЗрди рддोрд░рдгो рдоें рджो рдк्рд░рд╕्рддрд░ рд╕्рддंрдн рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं рдЬिрдирдХे рдКрдкрд░ рд╕्рддंрдн рд╢िрдЦрд░ (рдЦंрднे рдХा рд╕рдмрд╕े рдКрдкрд░ी рд╣िрд╕्рд╕ा) рдмрдиे рд╣ुрдП рд╣ैं । рд╕ाрддрд╡ाрд╣рди рд╢ाрд╕рдХों рдХे рд╢ाрд╕рдирдХाрд▓ рдоें рдорд╣ाрди рд╕्рддूрдк рдХा рдЖрдХाрд░ рдмреЭ़ाрдХрд░ рдЙрд╕े рдж्рд╡ाрд░ों рдФрд░ рд░ेрд▓िंрдЧ рд╕े рд╕рдЬाрдпा рдЧрдпा рддрдеा рдкाрд╕ рдоें рд╣ी рджो рдЕрди्рдп рдЫोрдЯे рд╕्рддूрдк, рд╕्рддूрдк рдиंрдмрд░ 2 рдФрд░ рд╕्рддूрдк рдиंрдмрд░ 3 рд╕्рддूрдк рднी рдиिрд░्рдоिрдд рдХिрдпे рдЧрдпे। рд╕्рддूрдк рдиंрдмрд░ 1 рдоें рдорд╣ाрдд्рдоा рдмुрдж्рдз рдХे рдЕрд╡рд╢ेрд╖ рд╕ंрд░рдХ्рд╖िрдд рдХिрдпे рдЧрдпे рд╣ैं। рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдЕрд╢ोрдХ рдХे рд╢ाрд╕рди рдХाрд▓ рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рддीрд╕рд░े рдмौрдж्рдз рдкрд░िрд╖рдж рдоें рднाрдЧ рд▓ेрдиे рд╡ाрд▓े рджрд╕ рд╕ंрддों рдХे рдЕрд╡рд╢ेрд╖ рд╕्рддूрдк рд╕ंрдЦ्рдпा 2 рдоें рд╕ंрд░рдХ्рд╖िрдд рдХिрдпे рдЧрдпे рд╣ैं। рдЙрдирдоें рд╕े рдоोрдЧрд▓ीрдкुрдд्рддрддिрд╕्рд╕ рднी рдПрдХ рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ोрдиे рддीрд╕рд░े рдмौрдж्рдз рдкрд░िрд╖рдж рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдХी। рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдмुрдж्рдз рдХे рд╢िрд╖्рдпों рд╕ाрд░िрдкुрдд्рд░ рдФрд░ рдорд╣ाрдоोрдЧ्рд▓ाрдпрди, рдХो рд╕्рддूрдк рд╕ंрдЦ्рдпा 3 рдоें рд╕ंрд░рдХ्рд╖िрдд рдХिрдпे рдЧрдпे рд╣ैं। рдЧुрдк्рдд рдХाрд▓ рдХे рджौрд░ाрди рд╕ाँрдЪी рдоें рдФрд░ рдкрд░िрд╡рд░्рдзрди рдХिрдП рдЧрдП। рдЗрдирдоें рдПрдХ рдмौрдж्рдз рдоंрджिрд░ рдФрд░ рдПрдХ рд╕िंрд╣ рд╕्рддंрдн рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। рдЗрд╕ рдорд╣ाрди рд╕्рддूрдк рдХे рдХрдЯрдШрд░े рдкрд░ рдЪौрдеी рд╢рддाрдм्рджी рдИрд╕्рд╡ी рдХा рдЪंрдж्рд░рдЧुрдк्рдд рдж्рд╡िрддीрдп рдХा рд╡िрдЬрдп рд╢िрд▓ाрд▓ेрдЦ рдЙрдд्рдХीрд░्рдгिрдд рд╣ै। рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рд╕्рдерд▓ рддीрд╕рд░ी рд╢рддाрдм्рджी рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рд╕े рддेрд░рд╣рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдИрд╕्рд╡ी рддрдХ рдПрдХ рд╕ंрдкрди्рди рдзाрд░्рдоिрдХ рдХेंрдж्рд░ рд░рд╣ा рд╣ै। 14 рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рд╕े 1818 рддрдХ рд╕ांрдЪी рдиिрд░्рдЬрди рдФрд░ рд╡िрд░ाрди рд░рд╣ा। 1818 рдоें рдЬрдирд░рд▓ рд╣ेрдирд░ी рдЯेрд▓рд░ рдиे рдЗрд╕ рд╕्рдерд▓ рдХी рдЦोрдЬ рдХी। рд╕рд░ рдЬॉрди рдоाрд░्рд╢рд▓ рдиे 1919 рдоें рдпрд╣ां рдПрдХ рдкुрд░ाрддाрдд्рд╡िрдХ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ाрд▓рдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी, рдЬिрд╕े рдмाрдж рдоें рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ाрд▓рдп рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा। рд╕ांрдЪी рд╕्рддूрдк рд╕рд░्рдХिрдЯ рд╕ांрдЪी рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рд▓рдЧрднрдЧ рдмीрд╕ рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдХे рджाрдпрд░े рдоें рд╕्рддूрдкों рдХे рдХुрд▓ рдЪाрд░ рд╕рдоूрд╣ рд╣ैं- рджрдХ्рд╖िрдг-рдкूрд░्рд╡ рдоें рднोрдЬрдкुрд░ рдФрд░ рдЕंрдзेрд░, рджрдХ्рд╖िрдг-рдкрд╢्рдЪिрдо рдоें рд╕ोрдиाрд░ी рдФрд░ рдкрд╢्рдЪिрдо рдоें рд╕рддрдзाрд░ा рддрдеा рджрдХ्рд╖िрдг рдоें, рд▓рдЧрднрдЧ 100 рдХिрдоी рджूрд░, рд╕ाрд░ू рдоाрд░ू рд╣ै। рд╕рддрдзाрд░ा рдХे рд╕्рддूрдк рд╕рддрдзाрд░ा (рд╕рддрдзाрд░ा) рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рд░ाрдпрд╕ेрди рдЬिрд▓े рдоें рд╣рд▓ाрд▓ी рдирджी рдХे рдкूрд░्рд╡ी рддрдЯ рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ांрдЪी рд╕े рд▓рдЧрднрдЧ 14 рдХिрдоी рджूрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рд╕рддрдзाрд░ा рдХे рдкाрд╕ рд╣рд▓ाрд▓ी рдирджी рдмрд╣рддी рд╣ै, рдЬो рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдмैрд╕ рдирджी рдмрди рдЬाрддी рд╣ै। рдпрд╣ां рдкрд░ рдкрд╣рд▓े рд╕ाрдд рдзाрд░ाрдПं рд░рд╣ी рд╣ोंрдЧी, рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рд╣ी рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рдиाрдо рд╕рддрдзाрд░ा рдкреЬ рдЧрдпा। рд╕ोрдиाрд░ी, рдЕंрдзेрд░ рдФрд░ рдоुрд░ेрд▓ рдЦुрд░्рдж рдХे рд╕ाрде рд╕рддрдзाрд░ा рд╕ांрдЪी рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рд╡िрдХрд╕िрдд рдмौрдж्рдз рд╕рд░्рдХिрдЯ рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рддी рд╣ै। рдЗрди рд╡िрднिрди्рди рд╕्рдерд▓ों рд╕े рдкाрдП рдЧрдП рдХुрдЫ рдЕрд╡рд╢ेрд╖ों рдХे рдиाрдо рд╕ांрдЪी рдХे рд╕्рддूрдк 2 рдХे рдЕрд╡рд╢ेрд╖ рд╢िрд▓ाрд▓ेрдЦों рдоें рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рд╣ेрдоाрд╡рддा рднिрдХ्рд╖ुрдУं рдХे рдиाрдо рд╕े рдоेрд▓ рдЦाрддे рд╣ैं। рд╕рддрдзाрд░ा рдХे рд╕्рддूрдк рднी рд╕ांрдЪी рдХे рд╕рдордХाрд▓ीрди рд╣ी рд╣ै рдФрд░ рдЗрдирдХा рдиिрд░्рдоाрдг рднी рд╕рдо्рд░ाрдЯ рдЕрд╢ोрдХ рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдХрд░рд╡ाрдпा рдЧрдпा рдеा। рддीрд╕рд░ी рд╢рддाрдм्рджी рдоें рдмрдиे рдпрд╣ рд╕्рддूрдк 13 рдоीрдЯрд░ рддрдХ рдКंрдЪे рд╣ैं। рдпрд╣ां рдХे рд╕्рддूрдкों рдкрд░ рд░ॉрдХ рдкेंрдЯिंрдЧ्рд╕ рднी рдмрдиी рд╣ुрдИ рд╣ै। рдоुрдЦ्рдп рд╕्рддूрдк рдХ्рд░рдоांрдХ 1 рдИंрдЯों рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдмाрдж рдоें рдкрдд्рдерд░ों рд╕े рдвंрдХा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ां рдкрд░ рджो рдмौрдж्рдз рд╡िрд╣ाрд░ рднी рдмрдиे рд╣ुрдП рд╣ैं।
рднोрдЬрдкुрд░ рд╕्рддूрдк рднोрдЬрдкुрд░ рд╕्рддूрдк, рдЬिрд╕े рдоुрд░ेрд▓рдЦुрд░्рдж рд╕्рддूрдк рдпा рдоोрд░ेрд▓ рдЦुрд░्рдж рд╕्рддूрдк рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै, рд░ाрдпрд╕ेрди рдЬिрд▓े рдХे рд╕ांрдЪी рдХे рджрдХ्рд╖िрдг-рдкूрд░्рд╡ рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 45 рдХिрдоी рджूрд░ рднोрдЬрдкुрд░ рдоें рд╕्рдеिрдд рд▓рдЧрднрдЧ рддीрд╕ рд╕्рддूрдкों рдХा рдПрдХ рд╕рдоूрд╣ рд╣ै।
рдЕंрдзेрд░ рд╕्рддूрдк рдЕंрдзेрд░ рд╕्рддूрдк рддीрди рд╕्рддूрдкों рдХा рдПрдХ рд╕рдоूрд╣ рд╣ै рдЬो рднाрд░рдд рдХे рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рд░ाрдпрд╕ेрди рдЬिрд▓े рдХे рд╕ाँрдЪी рд╕े 19 рдХिрдоी рджрдХ्рд╖िрдг-рдкूрд░्рд╡ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рд╕्рддूрдк рдХ्рд░рдоांрдХ 1 рдХा рдХाрд▓ рд▓рдЧрднрдЧ 150 рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рдоाрдиा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рддीрди рд╕्рддूрдкों рдоें рд╕рдмрд╕े рдмреЬा рд╣ै, рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдкрдд्рдерд░ рдХे рдЕрд╡рд░ोрдз (рд╡ेрджिрдХा рдпा рд░ेрд▓िंрдЧ) рдХे рдЕрд╡рд╢ेрд╖ рд╣ैं। рд╕्рддूрдк рд╕ंрдЦ्рдпा 2 рдФрд░ рд╕ंрдЦ्рдпा 3 рдоें рдЙрди рднिрдХ्рд╖ुрдУं рдХे рд╕рдоाрди рдиाрдоों рдХे рд╕ाрде рдм्рд░ाрд╣्рдоी рдоें рд╢िрд▓ाрд▓ेрдЦ рдкाрдП рдЧрдП рдЬिрдирдХे рдЕрд╡рд╢ेрд╖ рд╕ांрдЪी рд╕्рддूрдк рд╕ंрдЦ्рдпा 2 рдФрд░ рд╕ोрдиाрд░ी (рд╕्рддूрдк рд╕ंрдЦ्рдпा 2 рдХे рд▓िрдП рд╡ाрдЪी рдФрд░ рдоोрдЧ्рдЧрд▓िрдкुрдд рдФрд░ рд╕्рддूрдк рд╕ंрдЦ्рдпा 3 рдХे рд▓िрдП рд╣рд░िрддिрдкुрдд) рдоें рдкाрдП рдЧрдП рдеे। рд╕ाрд░ू рдоाрд░ू рд╕ाрд░ू рдоाрд░ू рдПрдХ рдк्рд░ाрдЪीрди рдорда рдкрд░िрд╕рд░ рд╣ै рдЬрд╣ां рд╕े рд╕ैंрдХрдбों рд╕्рддूрдк рдФрд░ рдмौрдж्рдз рдЧुрдлाрдПं рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдИ рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕्рдерд▓ рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рд╕ीрд╣ोрд░ рдЬिрд▓े рдХे рдмुрдзрдиी рддрд╣рд╕ीрд▓ рдХे рдкрдирдЧुрд░िрдпा рдЧांрд╡ рдХे рдкाрд╕ рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдпрд╣ां рд╕े рдмौрдж्рдз рдЧुрдлाрдУं рдкрд░ рдЕрд╢ोрдХ рдХे рдЕрднिрд▓ेрдЦ рдоिрд▓े рд╣ै। рдпрд╣ рд╕्рдерд▓ рд╕ांрдЪी рд╕े рд▓рдЧрднрдЧ 120 рдХिрдоी рджрдХ्рд╖िрдг рдоें рд╣ै।

Mahabharat Period in Madhya Pradesh

рдЪेрджी рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдЧ्рд╡ाрд▓िрдпрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХो рдорд╣ाрднाрд░рдд рдХाрд▓ рдоें рдЪेрджी рджेрд╢ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдиा рдЬाрддा рдеा। рдЧंрдЧा рд╡ рдирд░्рдорджा рдХे рдордз्рдп рд╕्рдеिрдд рдЪेрджी рдорд╣ाрднाрд░рдд рдХाрд▓ рдХे рд╕ंрдкрди्рди рдирдЧрд░ों рдоें рд╕े рдПрдХ рдеा। рдЗрд╕ рд░ाрдЬ्рдп рдкрд░ рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдХे рдлुрдлेрд░े рднाрдИ рд╢िрд╢ुрдкाрд▓ рдХा рд░ाрдЬ рдеा। рдпुрдзिрд╖्рдаिрд░ рдХे рд░ाрдЬрд╕ूрдп рдпрдЬ्рдЮ рдХे рд╕рдордп рдЪेрджी рдирд░ेрд╢ рд╢िрд╢ुрдкाрд▓ рдХो рднी рдЖрдоंрдд्рд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा। рд╢िрд╢ुрдкाрд▓ рдиे рдпрд╣ां рдХृрд╖्рдг рдХो рдмुрд░ा-рднрд▓ा рдХрд╣ा, рддो рдХृрд╖्рдг рдиे рд╕ुрджрд░्рд╢рди рдЪрдХ्рд░ рд╕े рдЙрд╕рдХा рд╢ीрд╢ рдХाрдЯ рджिрдпा। рд╕ोрдгिрддрдкुрд░ рдордз्рдпрдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдЗрдЯाрд░рд╕ी рдХो рдорд╣ाрднाрд░рдд рдХाрд▓ рдоें рд╕ोрдгिрддрдкुрд░ рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рдеा। рд╕ोрдгिрддрдкुрд░ рдкрд░ рд╡ाрдгाрд╕ुрд░ рдХा рд░ाрдЬ рдеा। рд╡ाрдгाрд╕ुрд░ рдХी рдкुрдд्рд░ी рдЙрд╖ा рдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдХे рдкौрдд्рд░ рдЕрдиिрд░ुрдж्рдз рдХे рд╕ाрде рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ुрдЖ рдеा। рд╡िрджрд░्рдн рдорд╣ाрднाрд░рддрдХाрд▓ рдоें рд╡िрджрд░्рдн рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдкрд░ рдЬрд░ाрд╕ंрдз рдХे рдоिрдд्рд░ рд░ाрдЬा рднीрд╖्рдордХ рдХा рд░ाрдЬ рдеा। рд░ुрдХ्рдоिрдгी рднीрд╖्рдордХ рдХी рдкुрдд्рд░ी рдеीं। рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдиे рд░ुрдХ्рдоिрдгी рдХा рдЕрдкрд╣рд░рдг рдХрд░ рдЙрдирд╕े рд╡िрд╡ाрд╣ рд░рдЪाрдпा рдеा।
рдЕрд╡рди्рддिрдХा рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдЙрдЬ्рдЬैрди рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдорд╣ाрднाрд░рдд рдХे рдЙрдж्рдпोрдЧ рдкрд░्рд╡ рдоें рдЕрд╡рди्рддिрдХा рдХे рд░ूрдк рдоें рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рд╡рд░्рдгрди рд╡िрд╖्рдгु рдкुрд░ाрдг рд╡ рднाрдЧрд╡рдд рдкुрд░ाрдг рдоें рднी рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдкौрд░ाрдгिрдХ рд╡ृрдд्рддांрддों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рд╣ैрд╣рдп рдЕрд╡ंрддी рдХे рдЖрд░рдо्рднिрдХ рд╢ाрд╕рдХ рдеे, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдиाрдЧों рдХो рд╣рд░ा рдХрд░ рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдкрд░ рдХрдм्рдЬा рдХिрдпा рдеा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдорд╣िрд╖्рдорддि рдпाрдиी рдорд╣ेрд╢्рд╡рд░ рдХो рдЕрдкрдиी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдмрдиाрдИ। рдХुрдЫ рд╡िрд╡рд░рдгों рдоें рдЙрдЬ्рдЬрдпिрдиी рдХो рдЕрд╡ंрддी рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ां рдЛрд╖ि рд╕ांрджрдкрдиी рдХा рдЖрд╢्рд░рдо рдеा। рдЬрд╣ां рд╕े рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдиे рд╢िрдХ्рд╖ा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХी рдеी। рдЙрдЬ्рдЬैрди рд╢िрдк्рд░ा рдирджी рдХे рдкूрд░्рд╡ी рддрдЯ рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рдПрдХ рдк्рд░ाрдЪीрди рдирдЧрд░। рдпрд╣ рдордз्рдп рднाрд░рдд рдХे рдоाрд▓рд╡ा рдкрдаाрд░ рдкрд░ рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рд╢рд╣рд░ рдеा। рдЕрд╡рди्рддिрдХा рдХो рджेрд╢ рдХे рд╕ाрдд рдк्рд░рдоुрдЦ рдкрд╡िрдд्рд░ рдирдЧрд░ों рдоें рдПрдХ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЕрди्рдп рдЫः рдкрд╡िрдд्рд░ рдирдЧрд░ рдЕрдпोрдз्рдпा, рдордеुрд░ा, рд╣рд░िрдж्рд╡ाрд░, рдмрдиाрд░рд╕, рдХांрдЪीрдкुрд░рдо рдФрд░ рдж्рд╡ाрд░рдХा рд╣ैं। рдпрд╣ां рднрдЧрд╡ाрди рд╢िрд╡ рдХे 12 рдЬ्рдпोрд░्рддिрд▓िंрдЧों рдоें рдПрдХ рдорд╣ाрдХाрд▓ рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ै। рдЪौрдеी рд╢рддाрдм्рджी рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рдоें, рдоौрд░्рдп рд╕рдо्рд░ाрдЯ рдЪंрдж्рд░рдЧुрдк्рдд рдиे рдЕрд╡ंрддी рдХो рдЕрдкрдиे рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдоें рдоिрд▓ा рд▓िрдпा। рдЙрдирдХे рдкोрддे рдЕрд╢ोрдХ рдХे рд╢िрд▓ाрд▓ेрдЦों рдоें рдоौрд░्рдп рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдЪाрд░ рдк्рд░ांрддों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै, рдЬिрдирдоें рд╕े рдкрд╢्рдЪिрдоी рдк्рд░ांрдд рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдЙрдЬ्рдЬैрди рдеी। рдмिंрджुрд╕ाрд░ рдХे рд╢ाрд╕рдирдХाрд▓ рдоें рдЕрд╢ोрдХ рдиे рдЙрдЬ्рдЬैрди рдХे рд╡ाрдЗрд╕рд░ाрдп рдХे рд░ूрдк рдоें рдХाрд░्рдп рдХिрдпा। рдЕрд╢ोрдХ рдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рд╡ेрджिрд╕рдЧिрд░ि (рд╡िрджिрд╢ा) рдХे рдПрдХ рд╡्рдпाрдкाрд░ी рдХी рдмेрдЯी рджेрд╡ी рд╕े рд╣ुрдЖ। рд╕िंрд╣рд▓ी рдмौрдж्рдз рдкрд░ंрдкрд░ा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдЙрдирдХे рдмрдЪ्рдЪे рдорд╣ेंрдж्рд░ рдФрд░ рд╕ंрдШрдоिрдд्рд░ा, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЖрдзुрдиिрдХ рд╢्рд░ीрд▓ंрдХा рдоें рдмौрдж्рдз рдзрд░्рдо рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдХिрдпा, рдХा рдЬрди्рдо рдЙрдЬ्рдЬैрди рдоें рд╣ुрдЖ рдеा। рдЪौрдеी рдФрд░ рдкाँрдЪрд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рджौрд░ाрди рдЙрдЬ्рдЬैрди рдЧुрдк्рдд рд╢ाрд╕рдХों рдХा рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╢рд╣рд░ рдмрдиा рд░рд╣ा। 5рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдорд╣ाрди рднाрд░рддीрдп рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдХрд╡ि рдХाрд▓िрджाрд╕, рдЬो рдЧुрдк्рдд рд░ाрдЬा рд╡िрдХ्рд░рдоाрджिрдд्рдп рдХे рд╕рдордп рдоें рдеे, рдиे рдЕрдкрдиा рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдоेрдШрджूрдд рд▓िрдЦा рдЬिрд╕рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЙрдЬ्рдЬैрди рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд▓ोрдЧों рдХी рд╕рдоृрдж्рдзि рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рд╣ै। рдЫрдаी рд╢рддाрдм्рджी рдИрд╕्рд╡ी рдоें рдЪीрдиी рддीрд░्рдердпाрдд्рд░ी рд╣्рд╡ेрдирд╕ांрдЧ рдиे рднाрд░рдд рдХा рджौрд░ा рдХिрдпा рдеा। рд╡рд╣ рдЕрд╡ंрддी рдХे рд╢ाрд╕рдХ рдХा рд╡рд░्рдгрди рдПрдХ рдРрд╕े рд░ाрдЬा рдХे рд░ूрдк рдоें рдХрд░рддा рд╣ै рдЬो рдЧрд░ीрдмों рдХे рдк्рд░рддि рдЙрджाрд░ рдеा рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдЙрдкрд╣ाрд░ рджेрддा рдеा। рднрд░рдерд░ी рдиे рдЕрдкрдиे рдорд╣ाрди рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп, рд╡िрд░ाрдЯ рдХрдеा, рдиीрддि рд╢рддрдХ, рдк्рд░рдж्рдпोрдд рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░ी рд╡ाрд╕рд╡рджрдд्рддा рдФрд░ рдЙрджрдпрди рдХी рдк्рд░ेрдо рдХрд╣ाрдиी рдЙрдЬ्рдЬрдпिрдиी рдоें рд▓िрдЦी рдеी। рд╡рд╣ рд╕ंрднрд╡рддः рдЗрд╕ी рд╢рд╣рд░ рдоें рд░рд╣рддे рдеे। рдорд╣ाрдХрд╡ि рдХाрд▓िрджाрд╕ рдиे рднी рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХा рдПрдХ рдмреЬा рд╣िрд╕्рд╕ा рдЙрдЬ्рдЬैрди рдоें рдмिрддाрдпा। рд╢ूрдж्рд░рдХ рдиे рдоृрдЪ्рдЫрдХрдЯिрдХрдо рдХी рд░рдЪрдиा рднी рдЙрдЬ्рдЬैрди рдоें рдХी। рд╕ोрдорджेрд╡ рдХे рдХрдеाрд╕рд░िрдд्рд╕ाрдЧрд░ (11рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी) рдоें рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै рдХि рдпрд╣ рд╢рд╣рд░ рд╡िрд╢्рд╡рдХрд░्рдоा рдж्рд╡ाрд░ा рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рдеा। рдЙрдЬ्рдЬैрди рдкрд░рдоाрд░ рд░ाрдЬрд╡ंрд╢ рдХी рдЖрд░рдо्рднिрдХ рд░ाрдЬрдзाрдиी рдеी। рд░ाрдЬा рднोрдЬ рдиे рдЕрдкрдиी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдЙрдЬ्рдЬैрди рд╕े рдзाрд░ рд╣рд╕्рддाрди्рддрд░िрдд рдХी। рдоुрдЧрд▓ рдЬाрдЧीрд░рджाрд░ рдЬрдп рд╕िंрд╣ рдж्рд╡िрддीрдп (1688-1743) рдиे рдЙрдЬ्рдЬैрди рдоें рдЬंрддрд░ рдоंрддрд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ाрдпा рдеा। 1731 рдоें рд░ाрдгोрдЬी рд╕िंрдзिрдпा рдиे рдоें рдЙрдЬ्рдЬैрди рдоें рдЕрдкрдиी рд░ाрдЬрдзाрдиी рд╕्рдеाрдкिрдд рдХी। рд▓ेрдХिрди рдЙрдирдХे рдЙрдд्рддрд░ाрдзिрдХाрд░ी рдЧ्рд╡ाрд▓िрдпрд░ рдЪрд▓े рдЧрдП, рдЬрд╣ां рдЙрди्рд╣ोंрдиे 18рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдЙрдд्рддрд░ाрд░्рдз рдоें рдЧ्рд╡ाрд▓िрдпрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдкрд░ рд╢ाрд╕рди рдХिрдпा। рдорд╣िрд╖्рдорддि рдкौрд░ाрдгिрдХ рд╡ृрддाрди्рддों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдорд╣िрд╖्рдорддि рдпाрдиी рдорд╣ेрд╢्рд╡рд░ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рднрдЧрд╡ाрди рд░ाрдо рдХे рдкूрд░्рд╡рдЬ рдФрд░ рдпुрд╡рдиाрд╢्рд╡ рдХे рдкुрдд्рд░ рддрдеा рдЗрдЪ्рдХ्рд╖्рд╡ाрдХु рд╡ंрд╢ рдХे рдорд╣ाрд░ाрдЬ рдоाрди्рдзाрддा рдиे рдХी। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЗрд╕े рдоाрди्рдзाрддा рдирдЧрд░ी рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдирд░्рдорджा рдирджी рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рдЦूрдмрд╕ूрд░рдд рдж्рд╡ीрдк рдкрд░ рднрдЧрд╡ाрди рд╢ंрдХрд░ рдХो рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा। рдпрд╣ां рд╕्рдеाрдкिрдд рднрдЧрд╡ाрди рд╢िрд╡ рдХा рд▓िंрдЧ рджेрд╢ рдХे 12 рдЬ्рдпोрддिрд░्рд▓िंрдЧों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рдЗрд╕े рдУंрдХाрд░ेрд╢्рд╡рд░ рдпा рдоुрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдЬ्рдпोрддिрд░्рд▓िंрдЧ рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдУंрдХाрд░ेрд╢्рд╡рд░ рдЬ्рдпोрддिрд░्рд▓िंрдЧ
рдЦंрдбрд╡ा рдЬिрд▓े рдоें рдирд░्рдорджा рдирджी рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рдУрдо рдЖрдХाрд░ рдХे рдЗрд╕ рдж्рд╡ीрдк рдкрд░ рднрдЧрд╡ाрди рд╢िрд╡ рдХे рджो рдмрдбे़ рдоंрджिрд░ рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ैं। рдирджी рдХे рдЙрдд्рддрд░ी рдХिрдиाрд░े рдкрд░ рдУंрдХाрд░ेрд╢्рд╡рд░ рддрдеा рджрдХ्рд╖िрдгी рдХिрдиाрд░े рдкрд░ рдоुрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдиाрдордХ рдоंрджिрд░ рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ै। рдоुрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдпा рдоाрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдХा рдЕрд░्рде рд╖्рд╢ाрд╢्рд╡рддрддा рдХे рдИрд╢्рд╡рд░рд╖् рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╕्рдЯैрдЪू рдСрдл рд╡рдирдиेрд╕ рдпा рдПрдХाрдд्рдорддा рдХी рдоूрд░्рддि рдЦंрдбрд╡ा рдЬिрд▓ा рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдирд░्рдорджा рдирджी рдХे рддрдЯ рдкрд░ рдУंрдХाрд░ेрд╢्рд╡рд░ рдХे рдоांрдзाрддा рдкрд░्рд╡рдд рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдПрдХाрдд्рдо рдзाрдо рдПрдХाрдд्рдорддा рдХी рдк्рд░рддिрдоा рддрдеा рдЕрдж्рд╡ैрдд рд▓ोрдХ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ाрд▓рдп рд╕े рд╕ुрд╢ोрднिрдд рдЗрд╕ рднрд╡्рдп рдзाрдо рдХो рдПрдХाрдд्рдо рдзाрдо рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдУंрдХाрд░ेрд╢्рд╡рд░ рдХा рдпрд╣ рдПрдХाрдд्рдо рдзाрдо рд╢ंрдХрд░ाрдЪाрд░्рдп рдЬी рдХी рдЬ्рдЮाрдирд╕्рдерд▓ी рд╣ै рдЬрд╣ां рдЙрди्рд╣ें рдЙрдирдХे рдЧुрд░ु рдЧोрд╡िंрдж рднाрдЧрд╡рддрдкाрдж рд╕े рдЬ्рдЮाрди рдХी рджीрдХ्рд╖ा рдоिрд▓ी рдеी। рдПрдХाрдд्рдорддा рдХी рдоूрд░्рддि 108 рдлीрдЯ рдКंрдЪी рдЖрджि рд╢ंрдХрд░ाрдЪाрд░्рдп рдЬी рдХी рдк्рд░рддिрдоा рд╣ै рдЬिрд╕े рдЕрд╖्рдЯрдзाрддु рдХो рдоिрд▓ाрдХрд░ рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдк्рд░рддिрдоा рдЖрджि рд╢ंрдХрд░ाрдЪाрд░्рдп рдХी 12 рд╡рд░्рд╖ рдЖрдпु рдХी рдк्рд░рддिрдоा рд╣ै। рдПрдХाрдд्рдорддा рдХी рдЗрд╕ рдк्рд░рддिрдоा рдХा рдХुрд▓ рд╡рдЬрди 100 рдЯрди рд╣ै рдЬिрд╕рдоें 88ः рдХॉрдкрд░ 8ः рдЯिрди рддрдеा 4ः рдЬिंрдХ рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рддिрдоा рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдоूрд░्рддि рдХाрд░ рднрдЧрд╡ाрди рд░ाрдордкुрд░े рдПрд╡ं рдЪिрдд्рд░рдХाрд░ рд╡ाрд╕ुрджेрд╡ рдХाрдордд рдХे рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рджрд╢ाрд░्рдг рд╕ंрдкूрд░्рдг рджрд╢ाрд░्рдг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЧ्рдпाрд░рд╕рдкुрд░ рдХो рд╡िрджिрд╢ा рдХे рдмाрдж рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╕्рдеाрди рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рджрд╢ाрд░्рдг рдкूрд░्рд╡ी рдоाрд▓рд╡ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдзрд╕ाрди рдирджी рдФрд░ рдмेрддрд╡ा рдирджी рдХे рдмीрдЪ рдПрдХ рдк्рд░ाрдЪीрди рднाрд░рддीрдп рдЬрдирдкрдж рдеा। рдЬрдирдкрдж рдХा рдиाрдо рджрд╢ाрд░्рдг рд╕े рд▓िрдпा рдЧрдпा рдеा, рдЬो рдзрд╕ाрди рдирджी рдХा рдк्рд░ाрдЪीрди рдиाрдо рдеा। рдЬрдирдкрдж рдХो рдЕрдХाрд░ा рдХे рдиाрдо рд╕े рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рдеा рдФрд░ рд░ुрдж्рд░рджाрдорди рдк्рд░рдердо рдиे рдЕрдкрдиे рдЬूрдиाрдЧреЭ рд╢िрд▓ाрд▓ेрдЦ рдоें рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХो рдЗрд╕ी рдиाрдо рд╕े рд╕ंрджрд░्рднिрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдХाрд▓िрджाрд╕ рдиे рдЕрдкрдиे рдоेрдШрджूрдд рдоें рджрд╢ाрд░्рдг рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡िрджिрд╢ा рд╢рд╣рд░ рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЬрдирдкрдж рдХे рдЕрди्рдп рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╢рд╣рд░ рдПрд░ाрдХिрдиा рдФрд░ рдПрд░िрдХाрдЫा рдеे । рдпрд╣ рд╡िрджिрд╢ा рд╕े рдкूрд░्рд╡ाेрдд्рддрд░ рджिрд╢ा рдоें 23 рдоीрд▓ рдХी рджूрд░ी рдкрд░ рдПрдХ рдкрд╣ाреЬी рдХी рдЙрдкрдд्рдпрдХा рдоें рдмрд╕ा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЗрд░्рдж-рдЧिрд░्рдж рдоिрд▓े рдЕрд╡рд╢ेрд╖ों рд╕े рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै рдХि рдпрд╣ाँ рдмौрдж्рдз, рдЬैрди рддрдеा рдм्рд░ाрд╣्рдордг рддीрдиों рд╕ंрдк्рд░рджाрдпों рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рд░рд╣ा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рд╕्рдеिрдд рдоुрдЦ्рдп рд╕्рдоाрд░рдХ рд╣ैं- 1. рдмрдЬ्рд░ рдорда 2. рдоाрд▓ाрджेрд╡ी рдХा рдоंрджिрд░ 3. рдмौрдж्рдз рд╕्рддूрдк 4. рдоंрджिрд░ рддрдеा рдоाрдирд╕рд░ोрд╡рд░ рддाрд▓ 5. рд╣िंрдбोрд▓ा рддोрд░рдг 6. рдЕрдардЦрдо्рднा рдЖрда рд╕्рддंрднों рдХा рдпрд╣ рд╕рдоुрд╣ рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓ рдоंрджिрд░ рдХा рдЕрд╡рд╢ेрд╖ рд╣ै। рдПрдХ рд╕्рддंрдн рдкрд░ рдЙрдд्рдХीрд░्рдг рдЕрднिрд▓ेрдЦ рд╕рди् 982 рдХा рд╣ै।
рдмाрдЬрд░ा рдорда (рдмрдЬ्рд░ рдорда) рдпрд╣ рдПрдХ рд╡िрд░рд▓ рдоंрджिрд░ рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдПрдХ рд╣ी рдкंрдХ्рддि рдХी рддीрди рдоूрд░्рддिрдпाँ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рдпрд╣ рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдзрд░्рдо рд╕े рд╕ंрдмрдж्рдз рдеा, рдЬिрд╕рдоें рд╣िंрджूрдУं рдХे рддीрдиों рдоुрдЦ्рдп рдЖрд░ाрдз्рдп рдд्рд░िрджेрд╡ рдХे рд░ुрдк рдоें рд░рдЦे рдЧрдпे рдеे। рдордз्рдп рд╕्рдеिрдд рдоूрд░्рддि рд╕ूрд░्рдп рдХी рдеी, рдЬो рд╡िрд╖्рдгु рдХे рд╕рдорддुрд▓्рдп рдоाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рджोрдиों рддрд░рдл рд╕े рдм्рд░рд╣्рдоा рддрдеा рд╢िрд╡ рдХी рдоूрд░्рддिрдпों рд╕े рдШिрд░ी рдеी। рджрд░рд╡ाрдЬे рдФрд░ рддाрдЦों рдкрд░ рднी рджेрд╡ी- рджेрд╡рддाрдУं рдХी рдк्рд░рддिрдоा рдЙрдд्рдХीрд░्рдг рд╣ै। рдмाрдж рдоें рдоुрдЦ्рдп рдоूрд░्рддिрдпों рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЬैрди рдоूрд░्рддिрдпाँ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░ рджी рдЧрдИ। рдоंрджिрд░ рд╢िрдЦрд░ рдпोрдЬрдиा рддрдеा рдбिрдЬाрдЗрди рдХे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рдЕрди्рдп рдоंрджिрд░ों рд╕े рднिрди्рди рд╣ै। рдоाрд▓рд╡рджेрд╡ рдХा рдоंрджिрд░ рдЧ्рдпाрд╕рдкुрд░ рдоे рд╕्рдеिрдд рд╕्рдоाрд░рдХों рдоें рдпрд╣ рд╕рдмрд╕े рдмреЬा рд╣ै। рдЗрд╕े рд╕्рдеाрдиीрдп рд▓ोрдЧ рдоाрд▓ाрджेрдИ рдХा рдоंрджिрд░ рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдирддे рд╣ैं। рд░ाрдЬा рднोрдЬ рдХे рд╡ंрд╢рдЬ рддрдеा рдЙрджрдпाрджिрдд्рдп рдХे рдкौрдд्рд░ рдоाрд▓рд╡рджेрд╡ рдПрдХ рдкрд╣ाреЬी рдХी рдЗрд╕ рд░рдордгीрдп рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЗрд╕ рдоंрджिрд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рд╡ाрдпा। рдЗрд╕े рдкрд╣ाреЬी рд╕्рдеिрдд рдкрдд्рдерд░ों рдХो рдХाрдЯ рдХрд░ рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдЧрд░्рднрдЧृрд╣ рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдПрдХ рд╣ॉрд▓ рддрдеा рджрд▓ाрдирдиुрдоा рдк्рд░рд╡ेрд╢рдж्рд╡ाрд░ рд╣ै। рдЧрд░्рднрдЧृрд╣ рд╢िрдЦрд░ рд╕े реЭрдХा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдмрдЬ्рд░ рдорда рдХी рддрд░рд╣ рдпрд╣ рднी рдкрд╣рд▓े рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдзрд░्рдо рд╕े рд╕ंрдмрдж्рдз рдоंрджिрд░ рдеा, рдЬिрд╕рдоें рджेрд╡ी рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЧрдИ рдеी। рдмाрдж рдоें рдХрдИ рдЬैрди рдк्рд░рддिрдоाрдУं рдХो рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा। рдЕрднी рднी рджрд░рд╡ाрдЬें рдХे рдмाрд╣рд░ рд╕ुंрджрд░ рдк्рд░рддिрдоाрдПँ рджेрдЦी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ैं। рдмौрдж्рдз рд╕्рддूрдк рдЧ्рдпाрд░рд╕рдкुрд░ рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдХी рдУрд░ рдкрд╣ाреЬी рдкрд░ рдЕрдирдЧреЭे рдкрдд्рдерд░ों рдХे рдХुрдЫ рдз्рд╡рд╕्рдд рд╣ो рд░рд╣े рдЪрдмुрддрд░े рджिрдЦрддे рд╣ैं, рдЬो рд╕्рддूрдк рдХे рд╕ाрдХ्рд╖्рдп рдоाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं। рдЗрди рд╕्рддूрдкों рдХो рдЦрдЬाрдиे рдХी рдЦोрдЬ рдоें рд▓ोрдЧों рдиे рдЦोрд▓ рджिрдпा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдмुрдж्рдз рдХी рдмैрдаी рд╣ुрдИ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рдПрдХ рдк्рд░рддिрдоा рдоिрд▓ी рд╣ै। рд╡рд╣ाँ рд╕े 2 рдоीрд▓ рдХी рджूрд░ी рдкрд░ рдкрд╢्рдЪिрдо рдХी рдУрд░ рдкрд╣ाреЬी рдХे рдкрдд्рдерд░ рдХो рдХाрдЯрдХрд░ рдмुрдж्рдз рдХी рджो рдЕрди्рдп рдк्рд░рддिрдоाрдПँ рднी рдЙрдд्рдХीрд░्рдг рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рдоंрджिрд░ рддрдеा рдоाрдирд╕рд░ोрд╡рд░ рддाрд▓ рдмौрдж्рдз рд╕्рддूрдкों рд╕े 200 рдпाрд░्рдб рдХी рджूрд░ी рдкрд░ рдкूрд░्рд╡ी рдврд▓ाрди рдкрд░, рдоाрдирд╕рд░ोрд╡рд░ рдиाрдордХ рдПрдХ рдЫोрдЯा- рд╕ा рддाрд▓ рдЕрд╡рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдЗрд╕े рдЧौреЬ рдирд░ेрд╢ рдоाрдирд╕िंрд╣ рдиे 17 рд╡ीं рд╕рджी рдоें рдмрдирд╡ाрдпी рдеी। рддाрд▓ рдХे рдХिрдиाрд░े рд╣ी рдХрдИ рдЫोрдЯे- рдЫोрдЯे рдоंрджिрд░ рдмрдиाрдпे рдЧрдпे рдеे। рдмрдЪे рд╣ुрдП рдЕрд╡рд╢ेрд╖ों рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рд╕े рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै рдХि рдпे 8 рд╡ीं- 9 рд╡ीं рд╕рджी рдоें рдмрдиे рд╣ैं। рдПрдХ рдоंрджिрд░ рдХे рдЧрд░ुреЬ рдХी рдЙрдд्рдХीрд░्рдг рдк्рд░рддिрдоा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рдоंрджिрд░ рдмрддाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╣िंрдбोрд▓ा рддोрд░рдг рдЗрд╕ рдоंрджिрд░ рдХो рдЪौрдЦрдо्рдмा рдоंрджिрд░ рднी рдХрд╣рддे рд╣ै। рдпрд╣ рд╡िрд╖्рдгु рдпा рдд्рд░िрдоूрд░्рддि рдХो рд╕рдорд░्рдкिрдд рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓ рдоंрджिрд░ рдХा рдЕрд▓ंрдХृрдд рдоेрд╣рд░ाрд╡рдиुрдоा рддोрд░рдг рд╣ै। рджो рдЙрджрдЧ्рд░ рд╕्рддंрднों рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рдпрд╣ рд░рдЪрдиा рджेрдЦрдиे рдоें рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рд╣िंрдбोрд▓े рдХे рд╕рдоाрди рд╣ी рд▓рдЧрддा рд╣ै। рд╕्рддंрдн рдХे рдЪाрд░ों рддрд░рдл рд╡िрд╖्рдгु рдХे рд╕рднी рджрд╕ рдЕрд╡рддाрд░ों рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рд╣ै। рдиीрд▓рдХंрдаेрд╢्рд╡рд░ (рдЙрджрдпेрд╢्рд╡рд░) рдоंрджिрд░ рдпрд╣ рдоंрджिрд░ рд╡िрджिрд╢ा рдЬिрд▓े рдоें рдЧ्рдпाрд░рд╕рдкुрд░ рд╕े 20 рдХिрдоी рдЙрджाрдкुрд░ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ैं। рдЗрд╕ рдоंрджिрд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдкрд░рдоाрд░рд╡ंрд╢ рдХे рдк्рд░рддाрдкी рд░ाрдЬा рднोрдЬ рдХे рднाрдИ рдЙрджрдпाрджिрдд्рдп рдиे рдХрд░рд╡ाрдпा рдеा। рджूрд░ рдпрд╣ рднрд╡्рдп рдоंрджिрд░ рдиाрдЧрд░ рдоंрджिрд░ рд╡ाрд╕्рддुрдХрд▓ा рдХी рднूрдоिрдЬा рд╢ैрд▓ी рдХे рд╕рдмрд╕े рдкुрд░ाрдиे рдЬीрд╡िрдд рдЙрджाрд╣рд░рдгों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рдЬрдмрдХि рдХрдИ рднрд╡्рдп рдкрд░рдоाрд░ рдоंрджिрд░ рдкрд░िрдпोрдЬрдиाрдПं, рдпाрдиी рднोрдЬрдкुрд░ рдоंрджिрд░, рдмीрдЬाрдоंрдбрд▓ рдоंрджिрд░, рдЖрджि рдЕрдзूрд░े рдЫोреЬ рджिрдП рдЧрдП рдеे рдпा рдЗрд╕्рд▓ाрдоी рдЫाрдкे рдХे рджौрд░ाрди рдирд╖्рдЯ рд╣ो рдЧрдП рдеे, рдиीрд▓рдХंрдаेрд╢्рд╡рд░ рдЙрди рдХुрдЫ рддैрдпाрд░ рдкрд░िрдпोрдЬрдиाрдУं рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै, рдЬिрди्рд╣ें рдХुрдЫ рд╕ंрд╢ोрдзрдиों рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдХोрдИ рд╡िрдиाрд╢ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ। рднूрдоिрдЬा рд╡िрдзा рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдоाрд▓рд╡ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें 11 рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдИрд╕्рд╡ी рдХे рджौрд░ाрди рдиाрдЧрд░ рдоंрджिрд░ рд╡ाрд╕्рддुрдХрд▓ा рдХे рдЕंрддिрдо рд╡िрдХाрд╕ों рдоें рд╕े рдПрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा।

Chalcolithic period in Madhya Pradesh

рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рддाрдо्рд░ рдкाрд╖рдг рдпुрдЧ рдирд╡рдкाрд╖ाрдг рдХाрд▓ рдХे рдЕंрдд рдоें рдзाрддुрдУं рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЖрд░рдо्рдн рд╣ुрдЖ। рдордиुрд╖्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдкрд╣рд▓ी рдзाрддु рддांрдмा рдеी। рдордз्рдп рднाрд░рдд рдоें рдХрдИ рд╕ंрд╕्рдХृрддिрдпों рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣ुрдЖ рдЬिрдирдоें рддांрдмे рдФрд░ рдкрдд्рдерд░ рдХे рдФрдЬाрд░ों рдЙрдкрдпोрдЧ рдмрдбे рдкैрдоाрдиे рдкрд░ рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा। рдпрд╣ рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░рдердо рдзाрддु рдпुрдЧ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдеी рдЗрд╕рд▓िрдпे рддांрдмे рдФрд░ рдЗрд╕рдХी рдоिрд╢्рд░ рдзाрддु рдХांрд╕ा рдЬो рдХрдо рддाрдкрдоाрди рдкрд░ рдкिрдШрд▓ рдЬाрддी рдеी, рдЗрд╕ рдЕрд╡рдзि рдХे рджौрд░ाрди рд╡िрднिрди्рди рд╡рд╕्рддुрдУं рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рдХी рдЬाрддी рдеी। рддाрдо्рд░рдкाрд╖ाрдг рдХाрд▓ рдпाрдиी рдХैрд▓्рдХो рдпाрдиी рддांрдмा рдФрд░ рд▓िрдеिрдХ рдпाрдиी рдкाрд╖ाрдг рддाрдо्рд░рдкाрд╖ाрдг рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╣реЬрдк्рдкा рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рд╕ाрдоाрдиाрди्рддрд░ рдЪрд▓рддी рд░рд╣ी। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рддाрдо्рд░рдкाрд╖ाрдг рдХाрд▓ीрди рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдеी, рдФрд░ рд╣реЬрдк्рдкा рд╕рдн्рдпрддा рдирдЧрд░ीрдп। рддाрдо्рд░рдкाрд╖ाрдг рдпुрдЧ рдХे рд▓ोрдЧ рд╢िрдХाрд░, рдордЫрд▓ी рдкрдХреЬрдиे рдФрд░ рдХृрд╖ि рдкрд░ рдЖрд╢्рд░िрдд рд╣ोрддे рдеे। рд╣реЬрдк्рдкा рд╕рдн्рдпрддा рдХे рд╡्рдпाрдкाрд░िрдпों рдХो рдЦाрдж्рдпाрди्рди рдХी рдЖрдкूрд░्рддि рддाрдо्рд░рдкाрд╖ाрдг рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдХिрд╕ाрди рд╣ी рдХрд░рддे рдеे। рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдХाрд▓ 2500 рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рд╕े 700 рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рддрдХ рдеा। рдЗрдирдХे рдШрд░ рдоिрдЯ्рдЯी рдХे рдмрдиे рд╣ोрддे рдеे। рддाрдо्рд░рдкाрд╖ाрдг рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдкрд╣िрдпा рдПрд╡ं рдоिрдЯ्рдЯी рдХे рдмрд░्рддрди рдеे рдЬो рдЬ़््рдпाрджाрддрд░ рд▓ाрд▓ рдФрд░ рдиाрд░ंрдЧी рд░ंрдЧ рдХे рд╣ोрддे рдеे। рддाрдо्рд░рдкाрд╖ाрдг рдХाрд▓ рдХे рд▓ोрдЧों рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдоृрджрднांрдбों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा। рдХाрд▓े рдФрд░ рд▓ाрд▓ рдоिрдЯ्рдЯी рдХे рдоृрджрднांрдб рдХाрдлी рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдеे। рдЧैрд░िрдХ рдоृрджрднांрдбों (Ochre & Coloured Pottery -OCP) рдХा рднी рдк्рд░рдЪрд▓рди рдеा।
рдоाрд▓рд╡ा рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоाрд▓рд╡ा рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдПрдХ рддाрдо्рд░рдкाрд╖ाрдг рдХाрд▓ीрди рдкुрд░ाрддाрдд्рд╡िрдХ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдеी рдЬो рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдоाрд▓рд╡ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдоौрдЬूрдж рдеी। рдоाрд▓рд╡ा рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рд╕्рдерд▓ рдХрдИ рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рдЦोрдЬे рдЧрдпे рдЬिрдирдоें рдПрд░рдг, рддेрд╡рд░, рдХाрдпрдеा, рдорд╣ेрд╢्рд╡рд░, рдиाрдЧрджा рдФрд░ рдирд╡рджाрдЯोрд▓ी рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। рдПрд░рдг рдПрд░рдг рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рд╕ाрдЧрд░ рдЬिрд▓े рдоें рдПрдХ рдк्рд░ाрдЪीрди рдирдЧрд░ рдФрд░ рдкुрд░ाрддाрдд्рд╡िрдХ рд╕्рдерд▓ рд╣ै।
рдПрд░рдг рдПрд░рдг рдЬिрд╕рдХा рдк्рд░ाрдЪीрди рдиाрдо рдПрд░िрдХिрдиा рдеा, рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕ाрдЧрд░ рдЬिрд▓े рдоें рдмीрдиा (рдк्рд░ाрдЪीрди рд╡ेрдирд╡ा) рдирджी рдХे рдмाрдПं рдХिрдиाрд░े рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рдЕрддिрдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдкुрд░ाрддाрдд्рд╡िрдХ рд╕्рдерд▓ рд╣ै। рдпрд╣ां рд╕े рддाрдо्рд░рдкाрд╖ाрдг рдХाрд▓ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЧुрдк्рдд рдХाрд▓ рддрдХ рдХे рдХрдИ рд╕ाрдХ्рд╖्рдп рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдП рд╣ैं। рд╣ाрд▓ рдХी рдЦुрджाрдИ рдоें рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдкुрд░ाрд╡рд╢ेрд╖ों рдХा рдкрддा рдЪрд▓ा рд╣ै рдЬिрдирдоें рдПрдХ рддांрдмे рдХा рд╕िрдХ्рдХा, рдПрдХ рд▓ोрд╣े рдХा рддीрд░ рдХा рд╕िрд░ा, рдЯेрд░ाрдХोрдЯा рдордирдХा, рддांрдмे рдХे рд╕िрдХ्рдХों рдХे рд╕ाрде рдкрдд्рдерд░ рдХे рдоोрддी, рдкрдд्рдерд░ рдХे рд╕ेрд▓्рдЯ, рд╕्рдЯीрдЯाрдЗрдЯ рдФрд░ рдЬैрд╕्рдкрд░ рдХे рдоोрддी рдЖрджि рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। рд╕ाрджे, рдкрддрд▓े рднूрд░े рдмрд░्рддрдиों рдХे рдХुрдЫ рдирдоूрдиों рдХा рдоिрд▓рдиा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕्рдерд▓ рдкрд░ рдХुрдЫ рдзाрддु рдХी рд╡рд╕्рддुрдУं рд╕े рд▓ोрд╣े рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рдХा рдк्рд░рдоाрдг рдоिрд▓ा рд╣ै। рдпрд╣ рдЧुрдк्рддрдХाрд▓ीрди рдПрд░ीрдХिрдиा рдк्рд░рджेрд╢ рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдеी। рдпрд╣ां рд╕े рд╕рдоुрдж्рд░рдЧुрдк्рдд рдХा рдЕрднिрд▓ेрдЦ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдпрд╣ рдЕрднिрд▓ेрдЦ рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдХрд▓рдХрдд्рддा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ाрд▓рдп рдоें рд░рдЦा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдпрд╣ां рд╕े рд╣ी 510 рдИ рдХा рднाрдиुрдЧुрдк्рдд рдХा рдЕрднिрд▓ेрдЦ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ, рдЬिрд╕े рднाрд░рдд рдоें рд╕рддी рдк्рд░рдеा рдХा рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рдердо рд╕ाрдХ्рд╖्рдп рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। 510 рдИ рдоें рд╣ूрдг рд╢ाрд╕рдХ рддोрд░ाрдорди рдиे рдоाрд▓рд╡ा рдкрд░ рдЖрдХ्рд░рдордг рдХिрдпा рдФрд░ рднाрдиुрдЧुрдк्рдд рддрдеा рдЙрд╕рдХे рд╕्рдеाрдиीрдп рд╢ाрд╕рдХ рдЧोрдкрд░ाрдЬ рдХो рд╣рд░ाрдХрд░ рдПрд░рдг рдкрд░ рдХрдм्рдЬा рдХрд░ рд▓िрдпा। рдЧोрдкрд░ाрдЬ рдХा рдпुрдж्рдз рдоें рдоाрд░ा рдЧрдпा рдЬिрд╕рдХे рдмाрдж рдЙрд╕рдХी рдкрдд्рдиी рд╕рддी рд╣ो рдЧрдИ। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдпрд╣ां рд╕े 6рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХा рддोрд░ाрдорди рдХा рд╡рд░ाрд╣ рдЕрднिрд▓ेрдЦ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдпрд╣ 11 рдлीрдЯ (3.4 рдоीрдЯрд░) рдКंрдЪी рд▓ाрд▓ рдмрд▓ुрдЖ рдкрдд्рдерд░ рдХी рд╡рд░ाрд╣ рдк्рд░рддिрдоा рдХी рдЧрд░्рджрди рдкрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдоें 8 рдкंрдХ्рддिрдпों рдоें рдЙрдХेрд░ा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдк्рд░рддिрдоा рд▓ाрд▓ рдмрд▓ुрдЖ рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ै। рд╡ाрд░ाрд╣ рдХो рднрдЧрд╡ाрди рд╡िрд╖्рдгु рдХा рдЕрд╡рддाрд░ рдоाрдиा рд╣ै। рд╣ूрдгों рдХे рд╢ाрд╕рдХ рд░ाрдЬा рддोрд░рдоाрдг рдХा рдиाрдо рдоाрд▓рд╡ा (рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рд╢ाрд╕рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े) рдкрд░ рд╢ाрд╕рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рддिрдоा рдПрд╡ं рд╡िрд╖्рдгुрдоंрджिрд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдзрди्рдп рд╡िрд╖्рдгु рдиाрдордХ рд╡िрд╖्рдгु рдЙрдкाрд╕рдХ рдиे рдиिрд░्рдоिрдд рдХрд░рд╡ाрдпा рдеा।
рддेрд╡рд░ (рдЬрдмрд▓рдкुрд░) рддेрд╡рд░ (рдд्рд░िрдкुрд░ी) рдЧाँрд╡ рдЬрдмрд▓рдкुрд░-рднोрдкाрд▓ рд░ाрдЬрдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рдЬрдмрд▓рдкुрд░ рд╕े 12 рдХिрдоी рдкрд╢्рдЪिрдо рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдпрд╣ां рд╕े рддाрдо्рд░рдкाрд╖ाрдг рдХाрд▓ीрди рдЕрд╡рд╢ेрд╖ों рдХे рд╕ाрде рд╕ाрде рдХुрд╖ाрдг, рд╢ुंрдЧ, рд╕ाрддрд╡ाрд╣рди рдФрд░ рдХрд▓рдЪुрд░ी рдХाрд▓ рдХे рднी рд╕ाрдХ्рд╖्рдп рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдП рд╣ैं। рдпрд╣ां рд╕े рдЦुрджाрдИ рдоें рдоाрдЗрдХ्рд░ोрд▓िрде рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдХाрд▓े рдФрд░ рд▓ाрд▓ рдмрд░्рддрди рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдЕрд╡рд╢ेрд╖, рд╕ाрддрд╡ाрд╣рди рдХाрд▓ рдХे рд╕िрдХ्рдХे, рд╡ рдЪीрдиी рдоिрдЯ्рдЯी рдХे рд▓ाрд▓ рдмрд░्рддрди рднी рдоिрд▓े। рдорд╣ेрд╢्рд╡рд░ рдорд╣ेрд╢्рд╡рд░ рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдЦрд░рдЧोрди рдЬिрд▓े рдХा рдПрдХ рдХрд╕्рдмा рд╣ै। рдорд╣ेрд╢्рд╡рд░ рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдорд╣िрд╖्рдорддी рдХे рдк्рд░ाрдЪीрди рд╢рд╣рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдорд╣ाрднाрд░рдд рдХाрд▓ рдоें рдпрд╣ рд╣ैрд╣рдп рд░ाрдЬрд╡ंрд╢ рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдеी। рдЕрдаाрд░рд╣рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоें рдЕрд╣िрд▓्рдпाрдмाрдИ рд╣ोрд▓्рдХрд░ рдиे рдЗрд╕े рдЕрдкрдиी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдмрдиाрдпा। рдорд╣ेрд╢्рд╡рд░ 5рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рд╕े рд╣рдердХрд░рдШा рдмुрдиाрдИ рдХा рдХेंрдж्рд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рд░ाрдиी рджेрд╡ी рдЕрд╣िрд▓्рдпा рдмाрдИ рд╣ोрд▓्рдХрд░ рдХे рд╢ाрд╕рди рдоें рдЗрд╕рдХी рд▓ोрдХрдк्рд░िрдпрддा рдмреЭी। рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдЕрд╣िрд▓्рдпाрдмाрдИ рдиे рд╣ी рдкрд╣рд▓ी рд╕ाреЬी рдбिрдЬाрдЗрди рдХी рдеी। рдпे рд╕ाреЬिрдпाँ рд╢ाрд╣ी рджрд░рдмाрд░ рдХी рдорд╣िрд▓ा рд╕рджрд╕्рдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдкрд╣рдиी рдЬाрддी рдеीं। рдХाрдпрдеा рдХाрдпрдеा рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдЙрдЬ्рдЬैрди рдЬिрд▓े рдоें рдПрдХ рдкुрд░ाрддाрдд्рд╡िрдХ рд╕्рдерд▓ рд╣ै। рдпрд╣ рд╕्рдерд▓, рдЫोрдЯी рдХाрд▓ी рд╕िंрдз рдирджी (рдЪंрдмрд▓ рдирджी рдХी рдПрдХ рд╕рд╣ाрдпрдХ рдирджी) рдХे рджाрд╣िрдиे рдХिрдиाрд░े рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рд╕рди 1964 рдоें рд╡िрд╖्рдгु рд╢्рд░ीрдзрд░ рд╡ाрдХрдгрдХрд░ рдиे рдХाрдпрдеा рдХे рдкुрд░ाрддाрдд्рддिрд╡рдХ рдорд╣рдд्рд╡ рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдпा। рдХाрдпрдеा рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоाрд▓рд╡ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдкрд╣рд▓ी рдЬ्рдЮाрдд рдХृрд╖рдХ рдмрд╕्рддी рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░рддी рд╣ै। рдпрд╣ां рд╕े рдЙрди्рдирдд рддांрдмा рдзाрддु рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдкрдд्рдерд░ рдХे рдм्рд▓ेрдб рдЙрдж्рдпोрдЧ рдХे рд╕ाрдХ्рд╖्рдп рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдП рд╣ैं। рд░ेрдбिрдпोрдХाрд░्рдмрди рдбेрдЯिंрдЧ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХी рдЕрд╡рдзि 2400 рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рд╕े 2000 рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рддрдХ рдЖंрдХी рдЧрдпी рд╣ै। рдирд╡рджाрдЯोрд▓ी рдирд╡рджाрдЯोрд▓ी рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдЦрд░рдЧोрди рдЬिрд▓े рдоें рдХрд╕рд░ाрд╡рдж рд╕े рдоाрдд्рд░ 6 рдХिрдоी рдХी рджूрд░ी рдкрд░ рдирд░्рдорджा рдирджी рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рдПрдХ рддाрдо्рд░рдкाрд╖ाрдг рдХाрд▓ीрди рдмрд╕्рддी рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХे рдк्рд░ाрдЪीрди рдФрд░ рдордз्рдпрдХाрд▓ीрди рдХाрд▓ рдоें рдХрд╕рд░ाрд╡рдж рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдмौрдж्рдз рдХेंрдж्рд░ рдеा। рдХрд╕рд░ाрд╡рдж рдоें рдХुрдЫ рдмौрдж्рдз рдЕрд╡рд╢ेрд╖ों рдФрд░ рд╕्рддूрдкों рдХो рднाрд░рддीрдп рдкुрд░ाрддрдд्рд╡ рд╕рд░्рд╡ेрдХ्рд╖рдг рдж्рд╡ाрд░ा рд╢्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдорд╣рдд्рд╡ рдХे рд╕्рдерд▓рд╢् рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдиाрдЧрджा рдиाрдЧрджा рдоें рдк्рд░ाрдЪीрди рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╕्рдерд▓ рдЪंрдмрд▓ рдирджी рдХे рдкाрд╕ рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдЙрдЬ्рдЬैрди рдЬिрд▓े рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдиाрдЧрджा рдХे рд▓ोрдЧ рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े рдХृрд╖ि-рдк्рд░рдзाрди рдеे। рд╡े рд╕ंрднрд╡рддः рдХीрдЪреЬ-рдИंрдЯ рдХे рдЖрд╡ाрд╕ों рдоें рд░рд╣рддे рдеे।